Waarom kunnen we ons niet eindeloos concentreren?

Terwijl de een urenlang een boek kan lezen op de bank, is de ander na tien seconden afgeleid. Focus, focus, focus! Niet iedereen is daar even goed in. Waarom heeft niet iedereen een even lange spanningsboog? Wat zijn killers voor je concentratie? En kun je je concentratievermogen trainen?

Concentratie gaat om focussen en jezelf op een proces richten zonder daarbij andere prikkels aandacht te geven. Je werkt aan een mail en reageert niet op de prikkels van de ramenlapper die je ramen komt lappen, een langsrijdende auto of de koelkast die aanspringt.

Waar zit je concentratievermogen?
We zoomen in op de hersenen. Waar heeft meneer of mevrouw Concentratie zich genesteld? Het concentratievermogen wordt vooral in het voorste deel van je hersenen aangestuurd, maar het gaat om hele netwerken die in je brein worden geactiveerd. Wil je een vergadering openen of wil je de post sorteren? Bij beide situaties worden andere hersendelen geactiveerd die jou een dosis concentratie moeten bezorgen.
Overigens is het belangrijk dat je zowel kunt focussen op een taak als kunt reageren op de omgeving wanneer dat wordt verlangd. Er bestaat namelijk niet alleen zoiets als een concentratiegebrek; je kunt ook hyperfocus hebben. Je gaat dan volledig op in een taak en hoort niets meer om je heen.

Tekort aan dopamine
Dat je af en toe je concentratie verliest, is niet zo gek. Sterker nog, dat is volkomen normaal. De meeste volwassenen kunnen zich tot anderhalf uur concentreren, hoewel na ongeveer dertig minuten de concentratie wel afneemt. Tot ons 23e neemt ons concentratievermogen toe, daarna neemt het langzaam af.
Concentratie moeten we deels aanleren, voordat het automatisch en onbewust gebeurt. Bij de één lukt dit sneller dan bij de ander. Bovendien zijn niet bij iedereen de hersengebieden even sterk ontwikkeld. Heb jij een minder goede focus dan een collega? Dan heb je waarschijnlijk minder dopamine. Deze neurotransmitter speelt een belangrijke rol bij een goede concentratie.
Niet getreurd: je kunt je concentratievermogen ook trainen en je hebt zelf invloed op je concentratievermogen. Zo zijn onder andere een slaaptekort, motivatiegebrek, bewegingstekort, technologie-overdosis en langdurige stress slecht voor je concentratie. Zoveel mogelijk vermijden dus. Heeft jouw kind een verslechterde concentratie? Verhoog dan niet de druk op je kinds (‘let eens op!’), want dat levert alleen maar weerstand op.

Beperking in functioneren
Heb je af en toe een gebrek aan concentratie, dan is dat vervelend maar geen groot probleem. Een concentratiegebrek wordt een probleem als het mensen in hun dagelijks leven langdurig beperkt in hun functioneren. Denk aan een gesprek tussen twee mensen, waarbij de één continu is afgeleid of dingen vergeet. Wat doet de ander? Die beëindigt het gesprek sneller, omdat het oppervlakkig blijft.
Als je onvoldoende aandacht besteedt aan dingen, kan ook je langetermijngeheugen slechter worden. Er vindt dan namelijk onvoldoende verwerking plaats, waardoor dingen half in je hersenen komen. Dat maakt het ook weer moeilijk om informatie terug te halen.

5 tips voor een betere concentratie
Wil je jouw concentratievermogen of de spanningsboog van je kind een boost geven? Deze tips kunnen helpen.

1. Leer je vervelen. Verveling stimuleert creatieve processen, helpt je om na te denken en geeft je hersenen even rust.
2. Wees af en toe een egoïst. Je afzonderen of de deur dichtdoen op kantoor klinkt misschien niet sympathiek, maar voor je eigen functioneren kan het belangrijk zijn. Gewoon doen dus!
3. Zorg voor minder prikkels in huis. Wat vind je echt belangrijk? Zorg voor een rustige omgeving (ruim rommel op, zorg voor gesloten kasten) en leg je telefoon weg.
4. Train de fijne motoriek. Vooral voor kinderen kan dit helpen. Laat je kind knippen en plakken, met lego spelen of helpen met koken.
5. Speel concentratiespelletjes met je kind. Denk aan ‘ik ga op reis en neem mee’. Leuk én educatief.